Wycieczka rowerowa na trasie Sochaczew - Brochów - Żelazowa Wola (Koncert Chopinowski) - Piasecznica (35-40 km)
W programie zwiedzanie Sochaczewa, Brochowa i Żelazowej Woli (informacja krajoznawcza poniżej). O godz. 15:00 Koncert Chopinowski w parku w Żelazowej Woli w wykonaniu znanego pianisty Edwarda Wolanina.
Wyjazd poc. KM 301 z W-wy Wsch. o 07:49, W-wy Śródm. o 07:58, z W-wy Zach. o 08:11. Przyjazd do Sochaczewa o 09:03. Zbiórka na stacji PKP Sochaczew po przyjeździe pociągu. Zalecany zakup biletu wycieczkowego powrotnego do Sochaczewa.
Powrót poc. KM z Piasecznicy w godzinach popołudniowo-wieczornych.
Prowadzi: Janusz Manikowski (e-mail: jmm81@op.pl)
INFORMACJA KRAJOZNAWCZA
Sochaczew:
DWORZEC PKP z Wieżą Ciśnień.
Dworzec PKP zbudowany został w końcu XIX stulecia i swoim stylem architektonicznym nawiązuje do bardzo popularnej w owym czasie na terenie Mazowsza, architektury dworkowej.
Wzniesiony z czerwonej cegły, jest budynkiem jednokondygnacyjnym ze spadzistym dachem, o rozłożystej powierzchni. Jego reprezentacyjny charakter podkreśla wyodrębnienie wejść zarówno w elewacji frontowej jak i od strony torów. Dosyć surową bryłę budynku łagodzą duże okna zwieńczone łukami.
Znaczenie dworca PKP w Sochaczewie zwiększyło się na początku ubiegłego stulecia, ponieważ w latach 1900-1902 wybudowana została szerokotorowa linia Kolei Warszawsko-Kaliskiej, wiodąca z Warszawy Kaliskiej przez Sochaczew, Łowicz, Łódź Kaliską, Sieradz do Kalisza.
Wieża Ciśnień została wzniesiona w 1921 roku w stylu typowym dla takich budowli. Podobne wieże wodne wybudowano w Żyrardowie, Łodzi Kaliskiej, Koninie, Tłuszczu, Radomsku czy Nasielsku.
Charakter obiektu ściśle nawiązuje do architektury baroku i ma tzw. oprawę historyzującą . Elementem szczególnie zwracającym uwagę jest silne uwypuklenie poszczególnych partii poprzez podzielenie budowli misternie wyprofilowanymi gzymsami, pokrytymi dachówką. Dodatkowo majestat wieży podnosi kamienny, dość wysoki cokół. Budynek posiada okrągłe lub zakończone łukami okna, a zwieńczony jest namiotowym, ośmiobocznym dachem z metalową iglicą. Wykusz ze wspornikami znajdujący się na wysokości drugiej kondygnacji kryje w sobie zbiornik wodny. Głównym zamierzeniem dla tego typu budowli było zasilanie parowozów znajdujących się na stacji kolejowej, a także pełniły funkcję zbiornika przeciwpożarowego.
Muzeum Kolei Wąskotorowej .
Powstanie kolei sochaczewskiej związane jest ze zniszczeniami wojennymi, jakie dotknęły Sochaczew w czasie I Wojny Światowej. Sejmik Powiatowy w Sochaczewie dnia 19 kwietnia 1919 roku zdecydował o budowie kolei wąskotorowej, której trasa miała prowadzić do Puszczy Kampinoskiej skąd pozyskiwano drewno potrzebne do odbudowy miasta oraz miejscowości położonych w jej pobliżu: Tułowic, Piasków Królewskich oraz Wyszogrodu.
W dniu 30 listopada 1984 roku, o godzinie 15.35 odjechał ze stacji Sochaczew Wąskotorowy ostatni rozkładowy pociąg do Wyszogrodu a przejazd nim był bezpłatny. Od 1986 roku rozpoczęło swoje funkcjonowanie Muzeum Kolei Wąskotorowej.
Ruiny zamku Książąt Mazowieckich z XIV w.
Zamek książąt mazowieckich jest najstarszym zabytkiem w Sochaczewie, a zarazem wznosząc się malowniczo na wysokim brzegu Bzury, prawdziwą ozdobą krajobrazu.
Sochaczewski zamek znajduje się na prawym brzegu Bzury, na wzgórzu będącym początkowo cyplem wysoczyzny, na której położone jest miasto. Wzniesienie jest pochodzenia lodowcowego, od stron północnej i wschodniej oddzielone od miasta głęboką doliną strumyka, który kiedyś płynął od Czerwonki i wpada w tym miejscu do Bzury. Zaś od strony południowej górę zamkową oddzielono głęboką fosą, ponieważ nie było naturalnych warunków obronnych. W ten sposób znacznie utrudniono dojście i zagwarantowano bardzo dobre warunki dla przyszłej twierdzy.
Około połowy XIV stulecia książę Siemowit III wzniósł na wzgórzu murowany zamek w stylu gotyckim. Był to obiekt zbudowany na planie czworoboku, z cegły i kamieni polnych. Zamek składał się z murów obronnych, wieży bramnej od północy z drewnianą nadbudową oraz wewnętrznych zabudowań wykonanych z drewna.
Do czasów dzisiejszych przetrwało zachodnie skrzydło z dużymi otworami okiennymi skierowanymi ku rzece. Zaś w skrzydle wschodnim pozostały jedynie szczątki wieży, przy której znajdował się wjazd na dziedziniec zamku. Dosyć czytelnie zachowała się również fosa, odcinająca zbocza wzgórza od reszty otoczenia.
Grobowiec mułły i cmentarz muzułmański
Grobowiec mułły został zbudowany w pierwszej połowie XIX stulecia. Jest on pozostałością dawnej nekropolii, założonej na gruntach majątku Czerwonka, będącego w posiadaniu generała Augusta Radwana. W Sochaczewie stacjonowała wówczas carska muzułmańska jednostka wojskowa. Obecnie znajduje się na terenie należącym do Liceum Ogólnokształcącego im. Fryderyka Chopina, na wysokiej skarpie nadbzurzańskiej. Cmentarz tatarski zaczęto użytkować już od 1831 roku, a przestano wykorzystywać przypuszczalnie w latach sześćdziesiątych XIX stulecia.
W 1884 roku miejscowa nekropolia została opisana przez Konstantego Krynickiego, reportera „Wędrowca”, który zwiedzał w tamtym czasie Sochaczew. „ Pełno tu pozapadanych mogił, jest kilka tablic grobowych, z piaskowca wykutych, pionowo ustawionych z napisami w języku zapewne tureckim, a ponad samym brzegiem rzeki wznosi się obecnie pusta całkiem, okrągła wieżyczka, z małem, wysoko nad poziom wyniesionym okienkiem, i z marmurową ponad niem tabliczką, takiemiż jak i grobowe kamienie napisami pokrytą. Stożkowaty dach wieżyczki zdobi łokciowy pręt żelazny z mosiężnym półksiężycem. Podobno, ma to być grób jakiegoś mułły.”
Aktualnie pozostałością cmentarza jest jedynie grobowiec duchownego muzułmańskiego nazywany basztą tatarską. Jest on budowlą wzniesioną na planie koła z czerwonej cegły, przykrytą wysokim spiczastym daszkiem i zakończonym błyszczącą iglicą, którą wieńczy nów miesięczny. Obiekt posiada półkoliste wejście, nad którym kiedyś znajdowało się okno. Stan zachowania nie jest zadowalający, budynek nie posiada dachu, a dodatkowo widoczne są ubytki w murze. Nie zachowała się również do dziś tablica z napisem przytaczającym rozdział z Koranu, która dawniej umieszczona była w ścianie od wschodniej strony.
Niewątpliwie jednak jest to zabytek niezwykle unikatowy, który świadczy o obecności ludności muzułmańskiej na ziemi sochaczewskiej, a tym samym posiada wyjątkową wartość historyczną.
Brochów
Pierwsza wzmianka o mazowieckiej wsi Brochów pochodzi z 1113 roku i związana jest z drewnianym kościółkiem wybudowanym w tym miejscu kilkanaście lat wcześniej. W roku 1331 drewnianą świątynię zastąpił kościół murowany, wystawiony z fundacji książąt mazowieckich przez rycerza Andrzeja z Dinheim. Obiekt ów został rozbudowany po 1551 z polecenia wojskiego warszawskiego Jana Brochowskiego herbu Prawdzic, który najął w tym celu znakomitego architekta, Wenecjanina Jana Baptystę, autora m.in. warszawskiego Barbakanu. Do istniejącej bryły dodano nawy boczne oraz narożne wieżyczki o charakterze obronnym, zakończone zostały w roku 1561 inicjalnym poświęceniem, utrwalonym uroczystą konsekracją z 1596.
Świątynia uległa uszkodzeniu podczas tzw. wojen szwedzkich w XVII wieku - odbudowano ją w latach 1662-65 środkami ówczesnego właściciela wsi Olbrachta Adriana Lasockiego herbu Dołęga, starosty wyszogrodzkiego, a później kasztelana i senatora. Za jego czasów Brochów uzyskał prawa miejskie, Olbracht Lasocki zapoczątkował też długą linię rodu, w posiadaniu którego miejscowość ta należała aż do 1931 roku.
W XIX stuleciu kościółek kilkakrotnie poddawany był niewielkim modernizacjom i remontom, ich efekty zniszczone zostały jednak podczas I wojny światowej, kiedy w wyniku walk rosyjsko-pruskich doszczętnie spłonął, służąc przez pewien czas za stajnie. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości zabytkowy obiekt poddano głębokiej rekonstrukcji przy udziale architektów: Wojciechowskiego i Sawickiego, łączących wierność tradycji historycznej z modnym w owym czasie stylem art deco. Prace remontowe zakończyły się ok. 1933 roku, a zaledwie sześć lat później świątynia ponownie ucierpiała od ognia i pocisków, gdy w 1939 Brochów znalazł się w zasięgu Bitwy nad Bzurą. Zniszczony kościół pospiesznie odbudowano w latach 1946-49.
Obecnie kościół pod wezwaniem św. Rocha w Brochowie jest jednym z niewielu zachowanych kościołów warownych w Polsce. Jest klasyczną bazyliką obronną, wybudowaną na planie prostokąta ze średniowieczną nawą główną i dostawionymi do niej w XVI stuleciu dwiema nawami bocznymi, gdzie okna w nawie głównej usytuowane są nad dachami naw bocznych. Surową, zbliżoną do neoromańskiej formę zewnętrzną budowli podkreślają dostawione w narożach dwie cylindryczne wieżyczki, pomiędzy którymi znajduje się rodzaj empory. Prezbiterium zamknięte zostało absydą oraz górującą nad nią samotną wieżą, co w Polsce stanowi rozwiązanie rzadko spotykane, popularne jest ono natomiast w architekturze północnych Włoch. Wnętrze kościoła przykryto rozciągniętym na długości bezlunetowym, kolebkowym sklepieniem, dekorowanym siecią kasetonową z powtarzającymi się motywami prostokąta oraz koła. Wokół świątyni poprowadzono dwukondygnacyjny ganek tunelowy ze strzelnicami. Całość otacza wybudowany prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku mur obronny z protobastionami, który - biorąc pod uwagę czasy, w jakich powstawał - mógł mieć w tym przypadku znaczenie bardziej symboliczne niż autentycznie obronne.
Kościół w Brochowie był szczególnie ważnym miejscem związanym z rodzinną historią zamieszkałych w pobliskiej Żelazowej Woli Chopinów. Tutaj 2 czerwca 1806 r. odbył się ślub Mikołaja Chopina z Teklą Justyną z Krzyżanowskich; także tutaj w Wielkanoc 1810 roku ochrzczono ich syna - Fryderyka Franciszka. Zachowały się wpisy z księgi metrykalnej i metryki chrztu).
Żelazowa Wola
Muzeum - Domu Urodzin Fryderyka Chopina oraz Park.
W programie zwiedzanie Sochaczewa, Brochowa i Żelazowej Woli (informacja krajoznawcza poniżej). O godz. 15:00 Koncert Chopinowski w parku w Żelazowej Woli w wykonaniu znanego pianisty Edwarda Wolanina.
Wyjazd poc. KM 301 z W-wy Wsch. o 07:49, W-wy Śródm. o 07:58, z W-wy Zach. o 08:11. Przyjazd do Sochaczewa o 09:03. Zbiórka na stacji PKP Sochaczew po przyjeździe pociągu. Zalecany zakup biletu wycieczkowego powrotnego do Sochaczewa.
Powrót poc. KM z Piasecznicy w godzinach popołudniowo-wieczornych.
Prowadzi: Janusz Manikowski (e-mail: jmm81@op.pl)
INFORMACJA KRAJOZNAWCZA
Sochaczew:
DWORZEC PKP z Wieżą Ciśnień.
Dworzec PKP zbudowany został w końcu XIX stulecia i swoim stylem architektonicznym nawiązuje do bardzo popularnej w owym czasie na terenie Mazowsza, architektury dworkowej.
Wzniesiony z czerwonej cegły, jest budynkiem jednokondygnacyjnym ze spadzistym dachem, o rozłożystej powierzchni. Jego reprezentacyjny charakter podkreśla wyodrębnienie wejść zarówno w elewacji frontowej jak i od strony torów. Dosyć surową bryłę budynku łagodzą duże okna zwieńczone łukami.
Znaczenie dworca PKP w Sochaczewie zwiększyło się na początku ubiegłego stulecia, ponieważ w latach 1900-1902 wybudowana została szerokotorowa linia Kolei Warszawsko-Kaliskiej, wiodąca z Warszawy Kaliskiej przez Sochaczew, Łowicz, Łódź Kaliską, Sieradz do Kalisza.
Wieża Ciśnień została wzniesiona w 1921 roku w stylu typowym dla takich budowli. Podobne wieże wodne wybudowano w Żyrardowie, Łodzi Kaliskiej, Koninie, Tłuszczu, Radomsku czy Nasielsku.
Charakter obiektu ściśle nawiązuje do architektury baroku i ma tzw. oprawę historyzującą . Elementem szczególnie zwracającym uwagę jest silne uwypuklenie poszczególnych partii poprzez podzielenie budowli misternie wyprofilowanymi gzymsami, pokrytymi dachówką. Dodatkowo majestat wieży podnosi kamienny, dość wysoki cokół. Budynek posiada okrągłe lub zakończone łukami okna, a zwieńczony jest namiotowym, ośmiobocznym dachem z metalową iglicą. Wykusz ze wspornikami znajdujący się na wysokości drugiej kondygnacji kryje w sobie zbiornik wodny. Głównym zamierzeniem dla tego typu budowli było zasilanie parowozów znajdujących się na stacji kolejowej, a także pełniły funkcję zbiornika przeciwpożarowego.
Muzeum Kolei Wąskotorowej .
Powstanie kolei sochaczewskiej związane jest ze zniszczeniami wojennymi, jakie dotknęły Sochaczew w czasie I Wojny Światowej. Sejmik Powiatowy w Sochaczewie dnia 19 kwietnia 1919 roku zdecydował o budowie kolei wąskotorowej, której trasa miała prowadzić do Puszczy Kampinoskiej skąd pozyskiwano drewno potrzebne do odbudowy miasta oraz miejscowości położonych w jej pobliżu: Tułowic, Piasków Królewskich oraz Wyszogrodu.
W dniu 30 listopada 1984 roku, o godzinie 15.35 odjechał ze stacji Sochaczew Wąskotorowy ostatni rozkładowy pociąg do Wyszogrodu a przejazd nim był bezpłatny. Od 1986 roku rozpoczęło swoje funkcjonowanie Muzeum Kolei Wąskotorowej.
Ruiny zamku Książąt Mazowieckich z XIV w.
Zamek książąt mazowieckich jest najstarszym zabytkiem w Sochaczewie, a zarazem wznosząc się malowniczo na wysokim brzegu Bzury, prawdziwą ozdobą krajobrazu.
Sochaczewski zamek znajduje się na prawym brzegu Bzury, na wzgórzu będącym początkowo cyplem wysoczyzny, na której położone jest miasto. Wzniesienie jest pochodzenia lodowcowego, od stron północnej i wschodniej oddzielone od miasta głęboką doliną strumyka, który kiedyś płynął od Czerwonki i wpada w tym miejscu do Bzury. Zaś od strony południowej górę zamkową oddzielono głęboką fosą, ponieważ nie było naturalnych warunków obronnych. W ten sposób znacznie utrudniono dojście i zagwarantowano bardzo dobre warunki dla przyszłej twierdzy.
Około połowy XIV stulecia książę Siemowit III wzniósł na wzgórzu murowany zamek w stylu gotyckim. Był to obiekt zbudowany na planie czworoboku, z cegły i kamieni polnych. Zamek składał się z murów obronnych, wieży bramnej od północy z drewnianą nadbudową oraz wewnętrznych zabudowań wykonanych z drewna.
Do czasów dzisiejszych przetrwało zachodnie skrzydło z dużymi otworami okiennymi skierowanymi ku rzece. Zaś w skrzydle wschodnim pozostały jedynie szczątki wieży, przy której znajdował się wjazd na dziedziniec zamku. Dosyć czytelnie zachowała się również fosa, odcinająca zbocza wzgórza od reszty otoczenia.
Grobowiec mułły i cmentarz muzułmański
Grobowiec mułły został zbudowany w pierwszej połowie XIX stulecia. Jest on pozostałością dawnej nekropolii, założonej na gruntach majątku Czerwonka, będącego w posiadaniu generała Augusta Radwana. W Sochaczewie stacjonowała wówczas carska muzułmańska jednostka wojskowa. Obecnie znajduje się na terenie należącym do Liceum Ogólnokształcącego im. Fryderyka Chopina, na wysokiej skarpie nadbzurzańskiej. Cmentarz tatarski zaczęto użytkować już od 1831 roku, a przestano wykorzystywać przypuszczalnie w latach sześćdziesiątych XIX stulecia.
W 1884 roku miejscowa nekropolia została opisana przez Konstantego Krynickiego, reportera „Wędrowca”, który zwiedzał w tamtym czasie Sochaczew. „ Pełno tu pozapadanych mogił, jest kilka tablic grobowych, z piaskowca wykutych, pionowo ustawionych z napisami w języku zapewne tureckim, a ponad samym brzegiem rzeki wznosi się obecnie pusta całkiem, okrągła wieżyczka, z małem, wysoko nad poziom wyniesionym okienkiem, i z marmurową ponad niem tabliczką, takiemiż jak i grobowe kamienie napisami pokrytą. Stożkowaty dach wieżyczki zdobi łokciowy pręt żelazny z mosiężnym półksiężycem. Podobno, ma to być grób jakiegoś mułły.”
Aktualnie pozostałością cmentarza jest jedynie grobowiec duchownego muzułmańskiego nazywany basztą tatarską. Jest on budowlą wzniesioną na planie koła z czerwonej cegły, przykrytą wysokim spiczastym daszkiem i zakończonym błyszczącą iglicą, którą wieńczy nów miesięczny. Obiekt posiada półkoliste wejście, nad którym kiedyś znajdowało się okno. Stan zachowania nie jest zadowalający, budynek nie posiada dachu, a dodatkowo widoczne są ubytki w murze. Nie zachowała się również do dziś tablica z napisem przytaczającym rozdział z Koranu, która dawniej umieszczona była w ścianie od wschodniej strony.
Niewątpliwie jednak jest to zabytek niezwykle unikatowy, który świadczy o obecności ludności muzułmańskiej na ziemi sochaczewskiej, a tym samym posiada wyjątkową wartość historyczną.
Brochów
Pierwsza wzmianka o mazowieckiej wsi Brochów pochodzi z 1113 roku i związana jest z drewnianym kościółkiem wybudowanym w tym miejscu kilkanaście lat wcześniej. W roku 1331 drewnianą świątynię zastąpił kościół murowany, wystawiony z fundacji książąt mazowieckich przez rycerza Andrzeja z Dinheim. Obiekt ów został rozbudowany po 1551 z polecenia wojskiego warszawskiego Jana Brochowskiego herbu Prawdzic, który najął w tym celu znakomitego architekta, Wenecjanina Jana Baptystę, autora m.in. warszawskiego Barbakanu. Do istniejącej bryły dodano nawy boczne oraz narożne wieżyczki o charakterze obronnym, zakończone zostały w roku 1561 inicjalnym poświęceniem, utrwalonym uroczystą konsekracją z 1596.
Świątynia uległa uszkodzeniu podczas tzw. wojen szwedzkich w XVII wieku - odbudowano ją w latach 1662-65 środkami ówczesnego właściciela wsi Olbrachta Adriana Lasockiego herbu Dołęga, starosty wyszogrodzkiego, a później kasztelana i senatora. Za jego czasów Brochów uzyskał prawa miejskie, Olbracht Lasocki zapoczątkował też długą linię rodu, w posiadaniu którego miejscowość ta należała aż do 1931 roku.
W XIX stuleciu kościółek kilkakrotnie poddawany był niewielkim modernizacjom i remontom, ich efekty zniszczone zostały jednak podczas I wojny światowej, kiedy w wyniku walk rosyjsko-pruskich doszczętnie spłonął, służąc przez pewien czas za stajnie. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości zabytkowy obiekt poddano głębokiej rekonstrukcji przy udziale architektów: Wojciechowskiego i Sawickiego, łączących wierność tradycji historycznej z modnym w owym czasie stylem art deco. Prace remontowe zakończyły się ok. 1933 roku, a zaledwie sześć lat później świątynia ponownie ucierpiała od ognia i pocisków, gdy w 1939 Brochów znalazł się w zasięgu Bitwy nad Bzurą. Zniszczony kościół pospiesznie odbudowano w latach 1946-49.
Obecnie kościół pod wezwaniem św. Rocha w Brochowie jest jednym z niewielu zachowanych kościołów warownych w Polsce. Jest klasyczną bazyliką obronną, wybudowaną na planie prostokąta ze średniowieczną nawą główną i dostawionymi do niej w XVI stuleciu dwiema nawami bocznymi, gdzie okna w nawie głównej usytuowane są nad dachami naw bocznych. Surową, zbliżoną do neoromańskiej formę zewnętrzną budowli podkreślają dostawione w narożach dwie cylindryczne wieżyczki, pomiędzy którymi znajduje się rodzaj empory. Prezbiterium zamknięte zostało absydą oraz górującą nad nią samotną wieżą, co w Polsce stanowi rozwiązanie rzadko spotykane, popularne jest ono natomiast w architekturze północnych Włoch. Wnętrze kościoła przykryto rozciągniętym na długości bezlunetowym, kolebkowym sklepieniem, dekorowanym siecią kasetonową z powtarzającymi się motywami prostokąta oraz koła. Wokół świątyni poprowadzono dwukondygnacyjny ganek tunelowy ze strzelnicami. Całość otacza wybudowany prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku mur obronny z protobastionami, który - biorąc pod uwagę czasy, w jakich powstawał - mógł mieć w tym przypadku znaczenie bardziej symboliczne niż autentycznie obronne.
Kościół w Brochowie był szczególnie ważnym miejscem związanym z rodzinną historią zamieszkałych w pobliskiej Żelazowej Woli Chopinów. Tutaj 2 czerwca 1806 r. odbył się ślub Mikołaja Chopina z Teklą Justyną z Krzyżanowskich; także tutaj w Wielkanoc 1810 roku ochrzczono ich syna - Fryderyka Franciszka. Zachowały się wpisy z księgi metrykalnej i metryki chrztu).
Żelazowa Wola
Muzeum - Domu Urodzin Fryderyka Chopina oraz Park.
